داستان هتل سنتی سرای کاسیان

در دل کوچه پس کوچه های باریک محله طاهر و منصور کاشان در یک خانه قدیمی بزرگ و زیبا جریان زندگیِ دوبـاره به چشم می خورد، خــانه ای چهار وجهی با یک حیاط مرکـزی وسیع و با صفا که در کمتر بنـای تاریخی کاشان با آن روبرو می شویم. از کنار زیارت طاهر و منصور وارد گذر منتهی به دربند نراقی ها می شویم، کوچه ای که مسقف بوده و محل بست نشستن مردم و امان گرفتن آنان از دست افراد یاغی و شرور کاشان و سایر شهرها بوده است و به سرای کاسیان می رسیم.

خانه منسوب به ملا احمد نراقی، فقیه و مجتهد قرن 12 هجری شمسی است که نسل در نسل به نوادگانش که از افراد نیک روزگار خود بوده اند به ارث رسیده است. در سال1395 خانه ای در حال تخریب که آخرین نفس ها و نشانه های حیات در او مشهود بود از مردی بزرگ بنام حاج ابراهیم نیمکتی که خود در جبهه غربی بنا ساکن بود خریداری شد. حاج ابراهیم قاری قرآن و رئیس جلسه قرائت قرآن محله بود و بارها در حیاط بزرگ و روح بخش خانه و در ایام ماه مبارک رمضان جلسات قرائت قرآن و آموزش آن به بچه های محل را برگزار کرده بود.

سقف ایوان شاه نشین شکست خورده بود و هر آن، امکان فرو ریختن داشت. تمامی اتاق ها به جز اتاق های جبهه غربی که حاجی و حاجیه خانم تنها ســــاکنینش بودند خالی و در حال تخریب بود. ترک ها و شـــــکاف ها در طاق ها و دیوارها و سردابه های متروکه پر از خاک، حوض خالی از آب، درختهای انار خشـــک شده و نیمه جان و دو کاج بلند، یکی خشک شده و دیگری نیمه خشـک و رنجور در دو گوشه باغچه ها تنها چیزی بود که می دیدیم.

نفس های خانه به شماره افتاده بود، پس باید خیلی زود کاری می کردیم. از حاجی و حاجیه خانم که هنوز با عشق در این خانه زندگی می کردند اجازه گرفتیم تا زودتر مرمت را شروع کنیم، اجازه دادند؛پس بازسازی بلافاصله با مشاوره کارشناسان مرمت بناهای تاریخی در روز شنبه هیجده دی ماه یکهزارو سیصدو نودو پنج شروع شد. ابتدا استحکام بخشی ایوان در حال فرو ریختن، آغاز گردید. ایوان شاه نشین را زودتر نجات دادیم و تا حدی خیالمان راحت شد. با آواربرداری و لایه برداری هرروز رمز و راز تازه ای از این بنا به چشممان می خورد.

یک روز متوجه می شدیم قدمت اتاق های خانه و جبهه های مختلف بنا متفاوت است. شاید قدیمی ترین جبهه، جبهه جنوبی باشد با کشف تزیئنات ترقه بری در پایه های طاقچه های مهتابی و گچبری کتیبه های آن، با قدمتی بیش از 200 سال. فهمیدیم جبهه غربی، زمستانه و جبهه ی شرقی، تابستانه است. به همین خاطر عمق اتاق هایشان متفاوت است. یک روز به این نکته پی می بردیم که احتمالا زلزله ی1192 ه.ق بخش هایی از خانه را مثل بقیه خانه های کاشان تخریب کرده و سازنده بعدی فقط توان بازسازی زیرزمین اصلی خانه (کافه رستوران فعلی) در جبهه جنوبی با پایه های جدید و ارتفاع سقفی متفاوت با قبل را داشته و نتوانسته پنج دری روبروی ایوان شاه نشین را دوباره احیا کند.

چند روز بعد مسیر ورودی آب قنات به چاه دو دوله واقع در زیر چاه خانه بنا (اتاق108 فعلی) را پیدا کردیم و به حکمت وجود چرخ چاه موجود در زیرزمین پی بردیم. چند روز بعد وقتی حدود سی مترمکعب خاک و نخاله ناشی از تخریب تدریجی بنا که همه در زیرزمین جبهه شرقی تل انبار شده بود (اتاق113 فعلی) را خارج کردیم، به یک سرداب دست کن کوچک که محل نگهداری کوزه های آب، گوشت و سیفی جات در تابستان گرم کاشان بوده، برخوردیم، با پله هایی که در دل خاک قرص کنده شده بود. در بالای پشت بام وقتی مقاوم سازی سقف ها را انجام می دادیم با یک طاقچه با مقرنس کاری های کج شده روبرو شدیم که نشان می داد این طرف قبل از زلزله دارای معماری دیگر و احتمالا دو طبقه بوده، مثل طاقچه هایی که در گذر ورودی می بینیم.

در بالای پشت بام که می رفتیم سه خرپشته می دیدیم ولی از داخل حیاط فقط یک راه پله داشتیم. دنبال راه پله هایی که سه جبهه حیاط را به پشت بام راه می دادند می گشتیم. یکی از آنها را در راهرو بین اتاق 103 و 105 پیدا کردیم و دیگری را پشت تیغه ای که الان راه پله اتاق مدیریت است، جالب اینکه راه پله اصلی پشت بام هم همین راه پله بوده که به دلیل عدم استفاده، ورودی اش را بسته بودند!

در نمای اولیه ی اتاق های 116 ،112 و 105 فعلی تنها دو در به سمت حیاط داشتند ولی وقتی لایه برداری دیوارها انجام شد دستشان رو شد. آنها پنج دری بودند، پنج دری هایی با تناسبات دلنشین و احتمالا با درب و پنجره هایی زیباتر، دوجداره، خشتی، سرگرد و اسلیمی. داخل بعضی اتاق ها جلوی طاقچه ها تیغه کشیده بودند! وقتی با مشت می زدیم صدای طبل می دادند و ما منتظر بودیم تیغه را خراب کنیم تا به نقش و نگاری، مقرنسی، خط کشی و یا تزیئنات پنهان شده ای برسیم و چه خاطره آمیز بود، پیدا کردن قطاربندی زیبای اتاق112 و نقش و نگار طاقچه های مهتابی، یزدی بندی کاهگلی ایوان و...

خلاصه هرروز اسرار تازه ای از این بنای زیبا نمایان می شد تا مقاوم سازی اساسی بنا با همت گروه تحت نظر استاد حسین رحیمی پناه و با طرح و نظارت دقیق و وسواس گونه جناب مهندس حمیدرضا زیارتی در آبان ماه 1397 به پایان رسید و خانه احیا شد. گذشت این زمان تقریبا دو ساله به ما فهماند که مرمت یک خانه تاریخی با تاکید بر حفظ اصالتش چقدر سخت و طاقت فرساست، بسی سخت تر از ساخت یک بنای جدید ولی با پایانی بس شیرین تر. تازه فهمیده بودیم چه گوهری از زیر خاک بیرون آورده شده، پس نازک کاری شروع شد.

نمای خانه فقط با گچ و اِزاره های آجری پوشیده شده بود ولی پر بود از قوس های زیبا، قاب بندی های متناسب، خطوط صاف و نورگیرهای گرد، یزدی بندی ایوان شاه نشین و گوشواره ها و درگاه درهای سه دری و پنج دری که روح و زندگی را به داخل اتاق های دور تا دور حیاط می بردند. گذر زمان و خشم باد و باران و تگرگ گچ ها را ریخته و ازاره های آجری را فرسوده و سست کرده بود ولی بخت با ما یار بود که توانستیم بر اساس شاهدی از اِزاره چینی جبهه غربی، تمامی ازاره های دور تا دور حیاط را بازسازی کنیم.

تمامی آجرچینی آسیب دیده و در حال ریزش جبهه جنوبی را با آجرهای خودش که شاهد خیلی از شادی ها و غم های این خانه بودند، برگرداندیم. از قوس های باقی مانده الگوبرداری شد و تمام قوس ها به همان شکل اصیلش برگردانده شد، با همان اصالت و سادگی. آگاهانه و در جهت حفظ اصالت بنا هیچ تزئیناتی اضافه نشد، هیچ. از این همه اتاق فقط یک درب سالم چوبی باقی مانده بود که شاهدی شد برای ساخت درب های مجموعه توسط استاد جوان یاسر مطیعی آرانی.

درختهای انار و انجیر خشک شده باغچه ها را برداشتیم و درختهای نیمه جان را جان دادیم. درخت کاج خشکیده را از ترس سقوط کوتاه کردیم و درصدد احیای درخت کاج نیمه جان برآمدیم ولی نشد که جان بگیرد. باغچه هارا گل کاشتیم و حوض را از آب زلال پُر کردیم و اینگونه بود که خانه به اصل خود بازگشت. همزمان با نازک کاری تجهیز سخت افزاری بنا به شکلی کاملا حرفه ای در جهت تبدیل این خانه به یک اقامتگاه سنتی درخور شان شهرمان کاشان انجام شد. دقت به جزییات در طراحی فضای داخلی اتاق ها، سرویس های بهداشتی و چیدمان اتاق ها آخرین تلاش ما بود و سرانجام سرای کاسیان در مهرماه 1398 به مرحله ی بهره برداری رسید و امروز در خدمت شما عزیزان می باشد.